W ostatnich latach dieta bezglutenowa zyskała ogromną popularność. Coraz więcej osób decyduje się na eliminację glutenu z diety z różnych przyczyn, w tym wrażliwości na gluten, nietolerancji lub celiakii. Jednakże, zanim podejmiemy decyzję o unikaniu tego składnika, warto zrozumieć czym tak na prawdę jest gluten, które produkty faktycznie go zawierają oraz jak wpływa na nasze zdrowie. Zapraszamy do sprawdzenia dzisiejszego wpisu.
Gluten to grupa białek, znajdująca się w różnych produktach spożywczych, szczególnie w ziarnach zbóż. Składnik ten nadaje ciastu odpowiednią elastyczność oraz pomaga zachować jego wilgotność. Uzyskanie właściwości glutenu jest możliwe poprzez połączenie mąki z wodą. Gluten pozytywnie wpływa również na zachowanie aromatu produktów spożywczych, dlatego czasami jest dodawany także do tych, które go naturalnie nie zawierają.
Nazwa „gluten” nawiązuje do angielskiego słowa „glue”, co oznacza „klej”. Dzięki tej właściwości, ciasto uzyskuje swoją elastyczność, co jest kluczowe w produkcji smacznych i puszystych wypieków. Białka glutenu, zmieszane z wodą, tworzą substancję przypominającą wyglądem klej. Chociaż gluten kojarzy się przede wszystkim z produktami zbożowymi, jest on również dodawany do innych produktów, takich jak wędliny.
Chociaż zboża glutenowe są naturalnym źródłem glutenu, producenci żywności coraz częściej dodają tę mieszaninę białek do różnych innych artykułów spożywczych. W efekcie gluten znajduje się nie tylko w produktach zbożowych, ale także w wędlinach, deserach, sosach, a nawet w daniach gotowych.
Produkty zawierające gluten zazwyczaj bazują na mące pszennej, w tym z odmian pszenicy takich jak orkisz, płaskurka czy samopsza, a także na mące żytniej, owsianej i jęczmiennej. Wszystkie wypieki przygotowane z tych mąk, zarówno te słodkie, jak i wytrawne, nie są polecane osobom cierpiącym na nietolerancję glutenu lub inne dolegliwości wywołane spożywaniem tego białka.
Poza wypiekami, gluten występuje również w innych produktach, takich jak płatki śniadaniowe i makarony z mąk glutenowych, kasze takie jak manna, kuskus, bulgur, kasza jęczmienna czy owsiana. Dodatkowo, znajdziemy go w gotowych daniach bazujących na mące zbożowej, napojach i deserach zawierających słód jęczmienny lub ziarna zbóż glutenowych, seitanie będącym zamiennikiem mięsa dla wegetarian i wegan, kawie zbożowej, napojach owsianych, sosie sojowym, zupach zagęszczanych mąką zbożową, a nawet w opłatkach.
Mimo że wiele gwiazd i influencerów w mediach społecznościowych promuje dietę bezglutenową, często jednocześnie reklamując produkty bezglutenowe, nie zalecane jest wykluczanie glutenu z diety bez medycznych wskazań. Dla osób zdrowych, które nie odczuwają żadnych negatywnych skutków po spożyciu glutenu, nie jest on substancją szkodliwą. Warto zauważyć, że dieta śródziemnomorska, uznawana za jedną z najzdrowszych przez dietetyków, również zawiera produkty z glutenem, takie jak pełnoziarniste pieczywo czy makarony. Badania naukowe wskazują, że spożywanie takich produktów może zmniejszać ryzyko rozwoju chorób nowotworowych oraz regulować ciśnienie tętnicze.
Dieta bezglutenowa jest rekomendowana wyłącznie dla osób, u których zdiagnozowano nietolerancję glutenu, alergię lub nadwrażliwość na ten składnik. Decyzja o eliminacji glutenu z diety, podejmowana bez konsultacji z lekarzem lub dietetykiem, może przynieść więcej szkód niż korzyści dla zdrowia.
Do naturalnie bezglutenowych produktów spożywczych zaliczamy różne zboża, takie jak ryż, kukurydza, tapioka, maniok, gryka oraz sorgo. Ponadto, dostępne są również mąki, które zostały specjalnie przetworzone w taki sposób, aby były pozbawione glutenu lub zawierały go jedynie w śladowych ilościach. Wśród innych produktów, które naturalnie nie zawierają glutenu, można wymienić orzechy, różne tłuszcze, jajka, mleko, niektóre rodzaje kasz, soję, a także produkty takie jak budynie, kisiele i wiele innych. Te artykuły spożywcze są odpowiednie dla osób na diecie bezglutenowej, zarówno ze względów zdrowotnych, jak i preferencji żywieniowych.
Nietolerancja glutenu może przejawiać się poprzez różne dolegliwości pokarmowe, choć czasami choroba może również przebiegać bez widocznych objawów przez wiele lat. U dzieci najczęściej spotykanym symptomem celiakii jest przewlekła biegunka, która jest związana ze stanem zapalnym wyściółki jelit.
W przypadku dorosłych, typowe objawy mogą obejmować wzdęcia, bóle brzucha, utratę masy ciała oraz różne objawy nieswoiste, które mogą być mylone z przemęczeniem lub alergią. Należą do nich ciągłe uczucie zmęczenia, bóle głowy, bóle kości i stawów, a także wysypki skórne. W rzadszych przypadkach, nietolerancja glutenu może prowadzić do poważniejszych zaburzeń, na przykład w funkcjonowaniu układu nerwowego lub rozrodczego.
Osobom, u których zdiagnozowano nietolerancję glutenu, zaleca się konsultacje z dietetykiem klinicznym. Dietetyk może pomóc w ułożeniu zbilansowanej i zdrowej diety bezglutenowej, która będzie odpowiednia dla indywidualnych potrzeb i stanu zdrowia pacjenta.